Laudator Temporis Acti

Ronald Syme, "The Word 'opimus': Not Tacitean," in his Roman Papers, VI (Oxford: Clarendon Press, 1991), pp. 205-208 (at 206, n. 4):

In aversion from 'opimum', 'rapidum' (Madvig) and 'varium' (Koestermann) were cited in Tacitus (1958), 146 n. 1. The source of those attributions is not at the moment discoverable. Giarratano (1939) assigned 'rapidum' to Heinisch and neglected 'varium'.

J.N. Madvig, Adversaria Critica, vol. II: Emendationes Latinae (Copenhagen: Gyldendal, 1872), p. 559:

Historiarum Lib. I c. 2 in codice Mediceo est: Opus aggredior opibus casibus, atrox proeliis, discors seditionibus, ipsa etiam pace saevum. Editur e codicibus interpolatis opimum casibus; sed neque opimus sic simpliciter de copia dicitur, neque h. l. commune adiectivum, ad ea etiam, quae sequuntur, substantiva aptum, poni potuit, sed quod proprietatem cum casibus coniunctam significaret, ut atrox et discors. Id erit: Opus aggredior rapidum casibus (de celeri et inexspectato cursu). Nocuit r semel scriptum (apidum). [Ernestius horridum, similiter ratiocinans.]

But Madvig was anticipated by Franz Heinisch, Adnotationes ad locos quosdam Taciti difficiliores, Fasc. V (Glatz: Georg Frommann, 1853), p. 11:

HIST. 1, 2.
„Opus aggredior opímum casibus, atrox proeliis, discors seditionibus, ipsa etiam pace saevum.“
Adiectivum opimum, quod iam inde a Pichena in omnibus legitur Taciti editionibus, duabus de causis, quae etiam Kiesslingio aliquam de recipienda hac lectione moverunt dubitationem, plane mihi videtur reiiciendum. Primum enim non de quavis dicitur abundantia: ego quidem nullum adhuc inveni exemplum, ex quo de malis quoque rebus hanc vocem usurpari appareat; quumque h. l. casus adversi funestique sint intelligendi, mirum sane videri debet, Tacitum, qui semel tantum hoc adiectivo usus sit, hoc ipso loco tam inusitata eo usum esse ratione. Deinde generalis illa multitudinis casuum significatio comparata cum ceteris, quibus quale opus suum futurum sit praefatur, perquam frigida est et languida. Quae quum ita sint, corruptam cod. Med. scripturam opibus mutandam esse censeo in rapidum, quae vox, litera r propter eandem literam in fine praecedentis vocabuli positam omissa, a librario, cuius oculis animoque verba adhuc obversabantur opus et casibus, facile corrumpi potuit in opibus. Rapidum dicitur opus quod rapidi in eo narrantur casus, i.e., casus, qui celeriter et praeter expectationem incidunt perniciem plerumque afferentes. Ita rapidae dicuntur procellae, rapidi torrentes, rapidum fulmen, rapidus ignis, rapidum venenum: et rapere, raptare non raro pro vastare, evertere ponuntur. cf. An. XIII, 6. „Rapi Armeniam allatum est.“ An. IV, 23. II, 77. „An festinamus cum Germanici cineribus appellere, ut te inauditum et indefensum planctus Agrippinae ac vulgus imperitum primo rumore rapiant?“ Referenda autem videntur verba rapidum casibus ad mala illa improvisa, quibus Italia tum gravissime afflicta est: ad subitam inundationem Tiberis (Hist. I, 86), ad incendium Capitolii (Hist. III, 72. IV, 54.), ad ignem, quo urbs Roma Tito imperante per tres dies totidemque noctes vastata est (Suet. Tit. c. 8.), ad pestilentiam, quantam non temere alias fuisse dicit Suetonius (Tit. c. 8.), ad deflagrationem montis Vesuvii, qua haustae aut obrutae urbes sunt in fecundissima Campaniae ora.